Uyku Tulumu

Uyku tulumu dağcılıkta ve kampçılıkta, bedenimizin ürettiği ısıyı muhafaza etmek amacıyla kullanılan temel kamp ekipmanlarından biridir. Uyku tulumu seçimi dağcılıkta şüphesiz çok dikkatli şekilde yapılmalı, özellikle kış kamplarında doğru uyku tulumu seçilmelidir. Uyku tulumu hakkında bilinen en yaygın yanlışlardan biri uyku tulumunun ısıtma durumudur. Unutulmamalıdır ki hiçbir dağcılık ekipmanı sizi ısıtmaz. Yalnızca vücudunuzun ürettiği ısıyı muhafaza edebilir. Yanlış uyku tulumu seçimi faaliyetinizi yarıda bırakmanıza, rahatsız bir gece geçirmenize ve en önemlisi aşırı soğuklarda hipotermi – frosbite – soğuk ısırığına (donma) bile neden olabilir. Günümüzde piyasada dolgu malzemesine göre iki tür uyku tulumu bulunmaktadır. Bunlardan birincisi elyaf dolgulu olanlar diğeri ise kaz tüyü dolgulu olan modellerdir.  Fiziksel yapı olarak ise kare ve mumya tipi uyku tulumları vardır. Kare tipler daha çok yaz kamplarında kullanılırken, mumya tipler ise soğuk kış günlerine uygun tulumlardır.

Elyaf & Kaz Tüyü

Dolgu maddelerinin amacı vücut yüzeyiniz ile dış ortam arasında yalıtım ortamı sağlamaktır. Dağcılıkta en basit ucuz yalıtım malzemesi şüphesiz havadır. O nedenle vücudunuzla dış ortam arasında ne kadar çok hava boşluğu yaratabilirseniz o derece izolasyona sahip olursunuz. Günümüzde kaz tüyü  yaygın olarak tercih edilmektedir. Kaz tüyünün özelliği hafif olması, sıkıştırılıp ezilebilir olması ve sıkıştırılıp geri bırakıldığında tekrar eski formuna dönebiliyor olmasıdır. Bu özelliği sayesinde kaz tüyü tulumlar sıkıştırılıp kompakt bir hale kolaylıkla sokulabilir, serbest bırakıldığında ise rahatça eski haline dönebilirler. Kaz tüyünün dezavantajı ise nem tutması, aşırı nem alarak ıslandığında performansının ciddi derecede azalmasıdır. Elyaf ise kaz tüyüne göre daha az nem tutar. ancak yalıtım ortamı yaratma gücü daha düşüktür. Hem elyaf (syhnthetic) hem kaz tüyü karıştırılmış tulumlar da mevcuttur. Kimi marka uyku tulumlarında kaz tüyü (goose down) ile ördek tüyü (duck down) karıştırılmakta bu sayede biraz daha ekonomik tulumlar elde edilmektedir.  Piyasadaki uyku tulumlarında genellikle dolgu malzemesi fill – insulation olarak ifade edilmektedir. Örneğin 800-fill goose down dolgulu bir tulum 800 gram kaz tüyü kullanıldığını ifade etmektedir. Bununla beraber bazı tulum markalarında telek sayısının küçük tüy sayısına oranı da verilebilir (90/10 ya da 80/20 gibi). Telek sayısı ne kadar fazla ise yalıtımı o derece daha iyi olur.

 

 

Uyku Tulumu Dereceleri

Uyku tulumları derecelerine göre genellikle yazlık, 3 mevsimlik ve kışlık olmak üzere üç çeşittir. Yazlık tulumlar +1°C ve üzeri, 3 mevsimlik tulumlar +1°C ile -12°C arası, kışlık tulumlar ise -12°C ve altı dereceye sahiplerdir. Uyku tulumu etiketlerinde genellikle 3-4 farklı derece yazmaktadır. Bu dereceler genellikle konfor (comfort), en düşük (lower limit) ve maksimum (extreme) derece şeklindedir. EN 13537 standartlarına göre tulumların dereceleri şu şekilde kategorize edilir;

• Üst limit (upper limit) derecesi:  Yetişkin bir erkek bireyin aşırı terlemeden uyuyabileceği derece. Uyku tulumunun fermuarları açık biçimde, kollar ve omuzlar tulumun dışında uykuyu ifade eder.
• Konfor (comfort) derecesi: Yetişkin bir kadın bireyin rahat bir pozisyonda, konforlu bir biçimde uyuyabileceği dereceyi ifade eder.
• Düşük limit (lower limit) derecesi: Yetişkin bir erkek bireyin 8 saat boyunca kıvrılmış şekilde kesintisiz uyuyabileceği dereceyi ifade eder.
• Extreme derecesi: Yetişkin bir kadın bireyin 6 saat boyunca ölüm riski olmadan, hipotermi ve frostbite olmadan yaşayabileceği dereceyi ifade eder.

Uyku tulumu satıcıları genellikle tulumlarından bahsederlerken hep extreme derecelerine göre ifade ederler. Bundan dolayı aslında tulum seçerken size aktarılan derece extreme derecesi mi yoksa konfor derecesi mi buna dikkat edilmesi gerekmektedir. En 13537 standartlarına göre tulumların dereceleri yukarıda belirtildiği gibi ifade edilseler de, bireyin yaşı, kilosu, cinsiyeti, fiziksel ve mental durumuna göre tulumlarından alabilecekleri verim değişkenlik gösterir. O nedenle yapılması düşünülen faaliyete göre tulum seçimi çok önemlidir.

 

Uyku Tulumu Seçiminde Nelere Dikkat Edilmelidir?

• Tulumu yaz mı yoksa kış faaliyetlerinde mi kullanmayı düşünüyorum?
• Dolgu malzemesine dikkat edilmeli. Elyaf mı? Kaz tüyü mü? Yoksa başka bir malzeme mi?
• Derecesine dikkat edilmeli. Kaç santigrat derecelik? Yazlık mı? Kışlık mı?
• Extreme derecesi kaçlık? Konfor derecesi kaçlık?
• Kumaş malzemesi nedir?
• Fermuarları nasıl? YKK marka mı?
• Kumaşı rip-stop özelliğe sahip mi?
• Ağırlığı nedir? Yoksa taşımak için çok mu ağır?
• Tulumun fermuar yönü bana uygun mu? Sağlak olanlar sol taraftan açılan tercih ederler. Günümüzde ortadan fermuarlı yönsüz tulumlar da üretilmekte.
• Tulumun boyu nedir? Çok mu kısa? Çok mu uzun? Vücudunuzdan çok büyük tulumun içinde daha çok üşüyebileceğinizi unutmayın.
• Taşıma kılıfı var mı? Taşıma kılıfında sıkıştırma perlonları var mı?
• Kılıfa yerleştirilmiş kapalı hali ne kadar alan kaplıyor? Çantama sığar mı?

Kısacası; seçeceğiniz uyku tulumu hafif olmalı, fermuar yönü (sağ/sol) ve boyu sizin vücudunuza uygun olmalı, tercihen kaz tüyü olmalı, az yer kaplamalı, hem boyun/göğüs hem de kafa büzgüsü olmak üzere en az iki büzgüye sahip olmalı, tercihen ayak bölümü ekstra yalıtımlı olmalıdır.

 

Uyku Tulumu Nasıl Kullanılır?

• Tulumu mat üzerinde kullanmaya gayret ediniz. Direkt zemine sermeyiniz.
• İçine girdiğinizde, hava çok soğuk ise fermuarı tam kapatınız ve boyun + kafa büzgülerini iyice kapatınız.
• Özellikle kış kamplarında sadece burnunuz ve ağzınız açık kalacak şekilde iyice tüm büzgüleri sıkınız.
• Kış kampı da olsa yaz kampı da olsa, çadırın mutlaka havalandırmalarını açık tutunuz.
• Tulumun içine solumayınız, bu ilk anda sıcaklık hissi verse de, aşırı nemlenmeye neden olacağı için dondurabilir.
• Sağa sola dönerken tüm tulumla beraber dönünüz.
• Aşırı soğuklarda bere giyebilirsiniz.
• Yine aşırı soğuklarda tuluma çok kalın giyinip girmeyiniz. Çünkü, tulumun içerisine vücut ısınız dağılmayacağı için daha çok üşüyebilirsiniz.
• Sabah kalktığınızda imkan var ise tulumu çadırın üstüne ters çevirip sererek havalandırınız.
• Tulumu temizlemek istediğinizde tam otomatik çamaşır makinesinde uzun süre, yüksek devirde yıkamayınız. Hafif nemli bezle silme yeterlidir.
• Kullanmadığınız zamanlarda kılıfında değil, kılıfından çıkartıp asarak muhafaza ediniz.

Rahatına düşkün dağcı ve kampçılara bir önerim daha var. Uyku tulumuna girdiğinizde kollarınızı rahat hareket ettiremiyor, kendinizi kapana kısılmış gibi hissediyor ve buhranlar geçiriyorsanız, Son yıllarda piyasada wearable sleeping bags olarak adlandırılan giyilebilir uyku tulumlarını tavsiye ederim. Kollarınızı, bacaklarınızı aça aça rahat bir uyku geçirebilirsiniz 

Örnek uyku tulumu modelleri için şu konuyu okuyabilirsiniz.

Erdi YILMAZ